Schoonloo is een klein dorp in het zuiden van de gemeente Aa en Hunze, gelegen in de provincie Drenthe, Nederland. De geschiedenis van Schoonloo strekt zich uit over vele eeuwen en weerspiegelt de bredere historische ontwikkeling van de regio Drenthe.
Op 1 januari 2023 telde Schoonloo volgens de gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 410 inwoners.
Geologie
Schoonloo ligt op het hoogste punt van de Rolder Rug, een verhoging in het landschap die zich circa 5 kilometer ten westen en parallel aan de Hondsrug uitstrekt van Nieuw-Amsterdam (gemeente Emmen, Drenthe) in het zuiden tot aan Noordhorn (gemeente Westerkwartier, Groningen).
Schoonloo ligt op circa 22 meter boven NAP.
Geografie
Het dorp ligt aan de rotonde van de provinciale weg N376 (Rolde-Nieuw-Amsterdam) van Rolde naar Sleen en de provinciale weg N374 (Stadskanaal-Hoogeveen) tussen de dorpen Westerbork en Borger.
Vroege Geschiedenis
- Prehistorie en Oudheid: Net als veel andere plaatsen in Drenthe, was het gebied rond Schoonloo al in de prehistorie bewoond. Dit blijkt uit archeologische vondsten zoals hunebedden en grafheuvels in de omgeving.
- Middeleeuwen: In de middeleeuwen was Schoonloo een agrarische gemeenschap. De bewoners leefden voornamelijk van de landbouw en veeteelt. Drenthe stond bekend om zijn esdorpen, waarbij een esdorp een dorp is met een gemeenschappelijke es (akkerland) en brink (dorpsplein).
Vroegmoderne Tijd
- 16e en 17e eeuw: In deze periode waren er grote veranderingen in Drenthe, waaronder de Reformatie en de Tachtigjarige Oorlog. Drenthe had een geïsoleerde positie binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, maar het agrarische leven in dorpen zoals Schoonloo ging grotendeels door zonder al te veel verstoringen.
Moderne Tijd
- 19e eeuw: De industrialisatie had een beperkte impact op Schoonloo, aangezien Drenthe over het algemeen een landelijke en agrarische provincie bleef. Echter, infrastructuurverbeteringen zoals de aanleg van kanalen en (spoor-)wegen, hadden wel invloed op de bereikbaarheid en economie van de regio.
- 20e eeuw: De twintigste eeuw bracht verdere modernisering en veranderingen. Na de Tweede Wereldoorlog vond er in heel Nederland, en dus ook in Drenthe, een grote economische en demografische transitie plaats. Schoonloo bleef echter een relatief klein en rustig dorp.
Hedendaagse Geschiedenis
- Recente Ontwikkelingen: Tegenwoordig is Schoonloo vooral bekend als toeristische bestemming, mede door zijn ligging nabij natuurgebieden zoals het Nationaal Park Drentsche Aa. Het dorp trekt wandelaars, fietsers en natuurliefhebbers. Er zijn verschillende campings en recreatievoorzieningen in de buurt.
Cultuur en Erfgoed
- Tradities en Evenementen: Schoonloo heeft, net als veel andere dorpen in Drenthe, zijn eigen lokale tradities en evenementen. Deze weerspiegelen vaak de agrarische wortels en de nauwe gemeenschap van het dorp.
- Architectuur en Landschap: Het dorp heeft een karakteristiek Drents landschap met oude boerderijen, bossen en heidevelden. Dit geeft een goed beeld van het traditionele plattelandsleven in Drenthe.
Schoonloo vanaf 1930 tot nu
In de jaren 1930 en 1940 werden diverse heidevelden ontgonnen voor de uitbreiding van de landbouw. Toen telde Schoonloo en buitengebied ongeveer 40 boerenbedrijven, 1 smid en 2 café’s. In dezelfde tijd was de overheid bezig met de aankoop van woeste gronden om daar nieuw bos aan te planten, waaruit de huidige staatsbossen zijn ontstaan. Voor wat betreft de Boswachterij Schoonloo (±1550 hectare) is deze aanplant begonnen in de eerste oorlogsjaren.
Het natuurgebied de Strubben is een duidelijk voorbeeld wat overbleef uit die tijd. Na de oorlog werd de snelle groei van de landbouw omgebogen in omgekeerde richting. Door sanering en schaalvergroting verdwenen veel van de gemengde bedrijven. In de eindjaren 60 werd dit nog versneld door de ruilverkaveling. Er bleven nog zo’n 15 boerenbedrijven over.
Een deel van de terugloop werd gecompenseerd door de recreatieve sector. Wat dat betreft ligt Schoonloo erg gunstig temidden van de Staatsbossen in het hart van de provincie.
Ook de mogelijkheden voor het wandelen en fietsen is bij de toeristen zeer in trek. Alhoewel de landbouw en veeteelt in Schoonloo nog steeds belangrijk is, nemen de ontwikkelingen in de recreatie steeds meer toe. Momenteel zijn er nog ongeveer 8 boerderijen in functie, terwijl het aantal toeristische bedrijven stijgt.
Historische kaarten
De website https://www.topotijdreis.nl/ bevat een schat aan historisch kaartmateriaal van Nederland.
Op 18 februari 1815 werd het Topographisch Bureau opgericht. Sinds die datum verzamelt en ontsluit de Nederlandse overheid geografische informatie: bijvoorbeeld over de ligging van wegen, water, bebouwing en landbouwgrond. Later ging het Bureau verder onder de naam Topografische Dienst. In 2004 werd de Dienst onderdeel van het Kadaster.
De vroegste kaart waarop Schoonlo(o) te zien is, dateert uit 1822.
